Anatomiýa Agyz boşlugynda ýerleşen tagam biliş organy.
Ene sesini çykarman, kepän dili bilen dodaklaryny ýalaşdyrýardy. (M. Gorkiý, Ene)
Iki kilogram dil alyp gowurdym.
Sagatda we ş. m. priborlarda: öz okunda aýlanyp, wagt, güýç we ş. m. görkeziji uzynja ýasy demir; jaňda: urup ses çykarmak üçin uzynja ýogyn demir.
Sagadyň dili günortan nahar wagtynyň ýakynlaşýandygyny görkezýärdi. («Edebiýat we sungat» gazeti)
Lingwistika Pikirlenmäniň işleýiş netijelerini belleýän we adamlaryň aragatnaşyk serişdesi bolan sesleriň we sözlük-grammatik serişdeleriň sistemasy.
Dil jemgyýetde adamlaryň aragatnaşyk etmekleriniň, pikir alyşmaklarynyň we biri-birlerine düşünşimekleriniň guraly bolup hyzmat edýär.
Gepleýiş ukyby, sözleýiş başarjaňlygy.
Dilden mahrum bolmak.
Umumy halk sözlük-grammatik sistemasyna esaslanýan söz döredijiligindäki gepleýiş serişdeleriniň jemi.
Göçme manyda Gerekli maglumatlary almak mümkin bolan ýesir.
Dil tutup getirmek.
Bir tär, bir ýol, bir sebäp bilen.
seret dil ýarmak dil ýarmak
Ýüzbaşy hanyň daşlaşanyny ýene bir gezek yzyndan äňedip anyklandan soň dil açdy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Dil hakyndaky ylym.
seret dil düwüşmek dil düwüşmek
Dil çykarmak, gepläp başlamak (çaga hakynda).
Utanman, çekinmän gepläp başlamak, dillenmek.
seret dil bitmek dil bitmek
Bir işi amala aşyrmak üçin, köplenç gizlin, öňünden gepleşmeklik, wadalaşmaklyk.
seret hat
Sözleri aýdyp bilmezlik, düşnükli gepläp bilmezlik.
Geplemekden galmak, aljyramak.
Ýürekden aýdylmaýan (söz).
Söz açmak, gürrüň etmek, çekinmän geplemek.
Tä soňky wagtlara çenli Magtymguly beýle-de dursun, umuman türkmenleriň medeniýeti barada dil ýarmaga kim milt edip bilerdi? (G. Kulyýew, Köpetdagyň aňyrsynda)
Biri gowy hem bolsa, oňa at dakmak.
Eje, maňa näme diýseň diý, ýöne şol gyza dil ýetirme! («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Manyly sözlemegi oňarýan, owadan sözli, söz baýlygy bolan.
Gürrüňe, gepe-söze gowy düşünýän.
Erbetlik taýdan halk arasynda ady ýaýramak, ile gürrüň bolmak.
Ol beýle dile-agza düşmeli adam däldir. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Düşünmesi kyn bolan, çylşyrymly.
seret dili duzly dili duzly
Gowulyk ýa-da erbetlik taýdan bir zady aýdyp -- diýip bilmezlik.
Dogumly, ýerlikli, dözümli gepleýän.
Ajy sözli.
Müýnli, aýyply.
Bir sebäbe görä edilen hormatyň hötdesinden gelip bilmezlik, etjegiňi edip bilmezlik.
Bolgusyz zada dil ýetirýän, köp gepleýän, lakgy;.
Biriniň ýanynda diýeni edilýän, abraýly, müýnli bolmadyk.
Ýüreginden turmak, ugruny tapmak.
Ýada düşjek-düşjek bolup duran zat, gep, söz hakda aýdylýan söz.
Aýtmasyz zady aýtmak, diliňe almak.
Çeni-çaky bilen geplemek, biraz geplemezlik.
Bir sebäbe görä geplemän, sözlemän oturmak.
Suwumsyzlyk edip, sözleri nädogry aýdyp geplemek.
Tüýs ýürekden, janyň we ýüregiň bilen, yhlasly.