Adamynyň kellesiniň öň tarapky bölegi.
Begenjiň güne ýanan ýüzi gyzgylt goňras bolup görünýär. (B. Kerbabaýew, Aýsoltan)
Görmegeý ak ýüzi çalaja derläp, Rus aýaly otyr oglun gujaklap. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Zadyň üst tarapy, üsti, ýokarsy.
Darajyk ýoda beýik gaýalaryň ýüzi bilen geçýär. (A. Gowşudow, Mähri-Wepa)
Halynyň ýüzi çaňjarypdyr.
Umuman daşky görünýän tarap.
Gögüň ýüzi çüýşe ýaly durlandy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Diwaryň ýüzi gowy agarypdyr.
Düzüw tarapy (matanyň we ş. m.).
Bu matanyň ýüzi haýsy, çöwre tarapy haýsy, biler ýaly däl.
Kömekçi söz rolunda:
Guşlar howanyň ýüzünde gaýýardy.
Menlik ýöňkemaniň -üm, -ümiz, senlik ýöňkemäniň -üň, -üňiz goşulmalary goşulýar.
Meselem ýüz - ýüzüm, ýüzüň.
Ýüzi salyk, gaharly, hyrsyz.
Geplemezek, az gepleýän.
seret garrylyk
Balam, men indi garrylyga ýüz urupdyryn. (Myraly)
Sakgal çykmadyk, sakgaly ýok.
Hajyk-hujuk etmek, gowy kabul etmek, goldamak.
Ol biziň ýüz berenimize begenip, örän içgin gürrüňleşdi. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)
Bir zady etmäge ýürek ýetmezlik.
Emma ony diýmäge Myradyň ýüzi çydamady, çaý bermeli boldy. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)
Onun kesesinden ýüzüň çydar ýaly däl. (B. Kerbabaýew, Çekişmän-Bekişmez)
Agyry zerarly ýa-da gahar, öýke zerarly nägilelik bildirmek.
Alabeder goşunyna garap, ýüzüni çytyp duran Eziziň aýylganç gözlerine gözi düşen dilmaç oňa wehim berdi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Ýüzüňi sowmak, boýun towlamak, el çekmek, dänmek.
Kim bilýär, belki indi ondan ýigitler ýüz dönderjek. (Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Sen üstüňe gelen bagtdan ýüz dönderme! (Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Dostparazlyk, tarapgöýlik zerarly sylamak, ilden artyk görmek, başgalardan ileri tutmak.
Ine bulary-da feletona goşmak gerek ekeni, emma ýüz görüpdirler. (B. Pürliýew, Ilkinji gün)
Ýüz göreniň ýüzi gursun. (nakyl)
Ýüzüne gelip bilmezlik, ýüzüne aýdyp bilmezlik.
Aragatnaşygy bes etmek, terk etmek, oňşuksyzlyk zerarly tersleşmek, dönmek.
Özleri menden ýüz öwürýärler. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Eger ol hem menden ýüz öwürse, onda meniň işim gaýtdygy! (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Bir tarapa, bir ugra ýüzlenmek.
Samolýot şäheriň üstünden bir aýlandy-da, gaýralygyna baka ýüz öwürdi.
Närazy bolmak, kineli, öýkeli görnüşde bolmak, utanjyňdan ýere bakmak, öýkelemek.
Barsam, başlyk ýüzüni sallap otyr. («Tokmak» žurnaly)
Onuň keýpi çöp döwlen ýaly boldy, ol ýüzüni sallap, güllerini göterip, dähedem-dessem edip, yzyna gaýtdy. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)
Dogry garap bilmezlik, dogrusyny aýtmajak bolmak, dogry gelip bilmezlik.
Birine boýun burup dileg salmak, dilemek.
Hiç wagt olaryň ýanyna baryp, boýnuňy burup, ýüzüňi saraltmak gerek däl. (A. Gowşudow, Powestler we hekaýalar)
seret ýüz öwürmek ýüz öwürmek
Ol name üçin senden ýüzüni sowýar?
Gowy kabul edilmek, hormatlanmak.
Keýpi kökmükä, oňat ýüz tapdymyka? Ýa-da yzyna it salyp goýberdimikä? («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Nägile, närazy bolmak, ýüz çytmak.
Mele donly, ak sakgal, bili bükülen bir adam ýüzüni turşatdy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Howanyň ýüzi bulaşyp başlamak.
Gyş hawasy kem-kem ýüzün turşatdy. (D. Baýmyradow, Söýgi we mekirlik)
Dileg, kömek, sorag, haýyş we ş. m. bilen birine ýüzlenmek, maslahat atmak.
Märeke ýerli-ýerinde oturandan soň, Annak ýerinden galyp, märekä ýüz tutdy. (B. Kerbabaýew, Aýsoltan)
Men MTS-e, raýkomyň sekretaryna ýüz tutdum. (B. Pürliýew, Ilkinji gün)
Bir işe girişmek, baş goşmak, bir iş bilen meşgul bolmak.
Gurt şol günden başlap, jenaýat işlerine ýüz urupdy. (A. Gowşudow, Mähri-Wepa)
Ýüzbe-ýüz duran, garşyma-garşy, ýanaşyk.
Ynha özi bar, ýüz-de-göz, aýtsyn, munuň dilegini bitirmedik wagtym barmydy?
Äşgär etmek, aýan etmek, üstüni açmak, aýdyňlaşdyrmak.
Deňeşdirme -- obýektiw dünýäniň predmetleriniň, hadysalarynyň meňzeşligini we tapawudyny ýüze çykarýan logiki usuldyr. (S. N. Winogradow, A. F. Kuzmin, Logika)
Peýda bolmak, emele gelmek, äşgär bolmak, döremek.
Päle permany boýunça Orta Aziýadaki boýlan bulançaklyklardan, ýüze çykýan wakalardan söz açyldy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Aýybyny ýüzüne aýtmak, ýüzüne goýmak, ýüzleşmek.
Togap etmek, ýagşa ýykgyn etmek, ýagşylygy dileg etmek, berlen zada begenmek, ýüzüňe sürtmek.
Keýwany seretdi, geň galyplar seretdi. Içini açyşdyryp gördi, ýüzüne syldy. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)
Derde ýaramaýan, ugursyz, ýaramaz.
Açyk göwünli, mähirli, mylakatly, mylaýym.
Köpi gören, durmuşa doly girişen ýagdaýynda bolmak, utanmazlyk.
Gahary ýatmak, öýkesi ýazylmak.
Altynyň bu söze gamaşyp duran ýüzi açyldy. (A. Durdyýew, Saýlanan eserler)
Gorkmak, utanmak we ş. m. zerarly reňkiň öçmek.
Onuň şol wagtky bolşuny söz bilen aýdyp görkezmek hem aňsat däl, ýöne onuň reňkli öçüp, ýüzi ak tam bolupdyr. (A. Gowşudow, Powestler we hekaýalar)
Bahar, sen syrkawlap dagy etdiňmi, ýüzüň ak tam-la, näme beýle hor? (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)
Abraýy bolmazlyk, hormatly ýokluk.
Seniň gepläre ýüzüň barmy? (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Çykgynsyz ýagdaýa düşmek, utanmak, uýalmak.
Bu sözden soň onuň ýüzi boz-ýaz boldy.
Örän agyr ýüzli bolmak, gaýgyly gamly görünmek.
Diýleni ýüzüne almaýan, aýdylýan zatlar ýokmaýan, utançsyz, binamys.
Dogrusy, ol tüýs bir ýüzi galyň, gedem adam ekeni. («Tokmak» žurnaly)
Gahary gelmek, gaharjaň görnüşli bolmak.
Onuň ýüregi gahar-gazap bilen daldy, ýüzi gamaşdy. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)
Altynyň bu söze gamaşyp duran ýüzi açyldyç. (A. Durdyýew, Saýlanan eserler)
Ýüzi tutulmak, bozulmak, bulaşmak (howa hakda).
Howanyň ýüzi gamaşyp dur.
Guramaga başlamak, solup başlamak.
Ýaz otlarynyň ýüzi gaýdyşypdyr.
Ýüzi zaýalanmak, kütelmek (pyçak, palta, we ş. m. hakda).
Alyjysy azalmak, az geçmek, gadyrsyzlanmak (haryt hakda).
Birneme gowulaşmak, gutulyşmak (ýara hakynda).
Suwy süýjäp başlamak ýaňy bişip ugramak.
Gawunlaryň ýüzi gylawlapdyr.
Juda sary, çypar (adam hakda).
Tukat görnüşli, öýke-kineli gezip ýören, tukat.
Aşyryň ýüzünisalyk gören ejesi onuň tarapyny çaldy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Öňki şatlyk ýok onda, Ýüzi örän salykdy. (M. Seýidow, Çoluk)
Ünjüli, aladaly, gaýgyly.
Guratlanyp başlamak, semräp ugramak.
Ýüreklerine kuwwat gelip, damarlarynda gan ýöredi, adamlaryň ýüzleri täzelendi. (A. Gowşudow, Powestler we hekaýalar)
Bir zada begenip şähdi açylmak.
Oho! -- diýip, ýüzi ýagtylyp gitdi, Dostlaryna guwanç bilen seretdi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Ýüzüne et-gan inip ugramak, semräp başlamak.
Biriniň ýanynda hetdi, abraýy, sylagy, hormaty ýok.
Oňa jogap berip bilere biziň ýüzümiz ýok. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Hyrydary ýok, alýan ýok, ýüzüne hem seredilmeýär.
Geçen bazarda-hamalyň ýüzi ýokdy.
Sakgalsyz-murtsuz, köse.
Ýüz-gözünde rehim-şepagat bolmazlyk, gaharly görünmek.
Onuň ýüreginiň awaýandygy, ýüzünden gar ýagýandygy hem şonuň üçindi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Berdi aganyň ýüzünden gar ýagýar, serederligi ýok. (A. Durdyýew, Saýlanan eserler)
Hapysa, çyrşakly.
Ýüzüne serediň, ýüzünden ýüz güjük doýjak. (A. Durdyýew, Saýlanan eserler)
Tiz kirlemek, çala ýokuşan zat ýüzünde belli bolup durmak.
Ak tam azajyk hapany-da ýüzüne alýar. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)
Peýdasyndan geçmek, terk etmek, hasapdan çykarmak.
Etmişini, kemçiligini göni ýüzüne aýtmak.
Gülsoltany ilden gabanýandygyny, gadymky güni aýallaryň urluşy ýaly urup horlaýandygyny Akgözel ejäniň ýüzüne bazladyp basdy. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)
Ýiti-ýiti seretmek, siňe seretmek.
Dogrusyny dogry aýtmak, aýybyny ýaşyrmazlyk, kemçiligini özüne aýtmak.
Ýeňsäňden gürrüňiňi etmän, ýüzüňe diýerin.
Günäsine şaýat geçmek, ýüzleşmek.
Sudda günäkäriň ýüzüne durdy.
Kömek etmeli ýerinde görünmezlik, bolgusyz iş etmek, utanmazlyk.
Mynasyp bolmadyk iş.
seret ýüzüne basmak ýüzüne basmak
Gylyç Gajarowyň bar etmişlerini birin-birin ýüzüne goýdy. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)
Tanajak bolmak.
Nälet aýtmak, näletlemek.
Biri-birini görmek, biri-birine gözi düşmek.
Gaty-girim söz aýtmak, dalamak, ynjytmak, azgyrylmak, käýemek.
Nädogry işi üçin ýüzüni ýuwmazlyk, bimamla hasap etmeklik.
Äsgermezlik etmek, gulak asman gitmek, öz diýeniňi etmek.
Ol gyz olaryň barynyň ýüzüni ýere basdy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Halys masgara etmek, abraýdan düşürmek, biabraý etmek.
Tarapyny çalmak, biriniň etmişini delile getirjek bolmak.
Men kakamyň ýüzüni ýuwamak, ýöne seniň kakaň hem öwerlikli işläp baranok. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)
Suwy süýjemek, ýaňy bilip ugramak (üzüm we ş. m. hakda).
Halyly eýýäm ýüzüni ýuwup başlapdyr.
Semiz, sagdyn.
Gorky, kesel, näsaglyk zerarly ýüzi saralan, ýüzi soluk.
Paş etmek, üstüni açmak.
Ýüzi ak tam bolmak, ýüzünde reňk-pet galmazlyk.
Gele-gelmäne gelen badyna, gelşine, derrew.
Şol halatda ýeňňesi hem siltenjiräp turdy we içini hümledip, ýüzüniň ugruna daşaryk çykyp gitdi. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)
Gidip barýarka, ýol ugruna, ýolda gidişin.
Ýüzüniň ugruna bazara-da degip geçdi.
Gaty erbet utanmak, uýalmak.
Arzuw edýän maksadyňa ýetmek, mätäçlikden çykmak, bir zada eýe bolmak.
Meniň-de agtyga ýüzüm düşer. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Gaharyň gelip uruşjak, sögüşjek bolmak.
Oňa ýakmaz söz diýdim welin, ýüzüniň ganyny gaçyryp dur.
Utanyp, ýüzüňe gan ýygnanmak, ýüzüň üýtgemek, utanmak, uýalmak.
Weziriň bolsa gaty gahary gelipdir we utanjyna ýüzi gyzarypdyr. («Türkmen halk ertekiler ýygyndysy»)
seret ýüzüň gyzarmak ýüzüň gyzarmak
Ýöne weli, Tokar jan, öňürti sapagyňy taýynlamaly, mugallymyn öňünde ýüzüň gyzmaz ýaly, oňa türgenlemeli. (B. Kerbabaýew, Yhlasa-Myrat)
Hiç zat diýmezlik, edenine däl diýmezlik.
Näme etseň hem indi biz saňa «ýüzüň üstünde burnuň bar» diýmäli -- diýip, sözüne başlady. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)
Müýnli bolmak, çekinmek, utanmak.
Närazylyk bildirmek, dikanlap seretmezlik, öýkelemek.
Torsarylmak, nägilelik bildirmek.
Ol ýüzüni sortduryp otyr.
Ulumsylyk etmek, gopbamsyramak.
Näme beýle ýüzüňi ýokary tutup, görmedik bolup barýansyň? -- diýip, bälçireýän ýaly etdi. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)
100 sifriniň ady we onun mukdary.
Ýüz namart bir merdiň ýerini tutmaz. (nakyl)
Ýüz goýun tükener, ýüzi garalyk tükenmez. (nakyl)
Menlik ýöňkemaniň -üm, -ümiz, senlik ýöňkemäniň -üň, -üňiz goşulmalary goşulýar.
Meselem ýüz - ýüzüm, ýüzüň.
Ýüz sany ugy bar bolan öý.
Aslynda, ýüz başly dörtganat garaja öý Artygyň ejesine, onuň özüne-de han otagyndan enaýy görünmeýärdi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)