gara ga‧ra sypat

seret bagt

seret altyn

• Nebite «gara altyn» diýip, ýöne ýerden aýtmandyrlar. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

seret bagyr

seret bagyr

Erbet düýş görüp basyrganmak, düýşüňde gorkup gygyrmak.

• Ol gara basan ýaly bir hili ysgyndan düşdi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

seret baş

seret gaý

• Bir adam çotuny şarkyldadyp gara başyna gaý bolup oturdy. (B Pürliýew, Ilkinji gün)

Bir ýere gelmek, barmak, görünmek, kämahal görnüp gitmek, uzakdan çala görnüp gitmek.

• Emma Süri gara bermedi. (B Gurbanow, Duşuşyk)

• Ene kimdir birine garaşýardy, emma hiç kim gara bermeýärdi. (M. Gorkiý, Ene)

Botanika seret burç ²

• Onuň ýüzüniň çep gapdalyndaky gara burç ýaly meňjagaza gözi ilende bolsa: --Muňa näme üçin Meňlijan diýmediler-kä! -- diýip oýlandy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

seret çyn

• Barmagyny burnuna golaý eltip, oňa gara çyny bilen seretdi. (M. Gorkiý, Ene)

seret depel

seret der

• Özem hammamdan çykan ýaly gara dere batypdyr. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)

seret don

• Hemmesine düşünýärin, ýüregim bilen jan edýärin, emma ýene men gara donly bolýaryn. («Mydam Taýýar» gazeti)

seret gaýgy

• Gulluhan biziň gara gaýgymyz Ruslaryň gwardiýa gurany däl. (B. Kerbebaýew, Aýgytly ädim)

seret geýinmek

Türkmen gyzlaryny çekgesinden sallap goýberýän tokga seçegi.

• Serediň, şar gara saçlaryny maýdaja örüp, gara gotazyň bagy bilen şabyrdadyp, iki ýan çekgesinden goýberipdir. (N. Pomma, Sebäbini soň bildim)

seret görnüm

• Gara görnüm gelenden soň atdan düşdi. («Görgörogly» eposy)

seret göz

• Ana gör, üstüň-başyň gara göz. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

seret göz

seret gün

• Adamynyň başyndan aýrylman durjak, zat ýok eken, ol gara günlerem geçdi. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

seret güýç

• Abanyp gelýän gara güýç, pursady elden bermän, yza çekilmekligi talap edýär. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

seret gyş

• Ynha haý diýmän, gara gyş gelýär.

seret iş

• Mawy Akbijede galyp Türküstanda demir ýoluň gara işinde işledi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

seret işçi

• Birnäçe gara işçiler bolsa Çary agadan başga başlyk bardyr hem öýtmeýärdiler. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

Inçemik gara ýüz, güne ýanyp garalan.

• Wagonyň içinde gara jürjene bir oglan bardy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

• Beýlekisi bolsa gara jürjene ýiti gözli, inçemik oglandy. (B. Kerbabaýew, Çekişmän- Bekişmez)

seret mal

• Kolhozyň gara mal fermasy.

Erbet nebis, haram nebis.

• Ol gara nebis üçin her hili iş etmekden gaçmaz. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)

seret gara bermek gara bermek

seret suw

• Iki gat ýorganyň aşagynda ýatyp derledim, gara suw boldum.

seret suwag

Birini garalamak, ýalandan günä ýüklemek.

• Perişde ýaly Päkize maşgala gara sürtjek bolmaň näme?! («Türkmen pýesalary»)

seret ýanyk

• Adamlaryň ýüzleri gara ýanyk boldy. (A. Gowşudow, Powestler we hekaýalar)

Tegmil etmek, hapalamak, töhmet atmak, masgaralamak, myjabat atmak.

Günäkär etmek, günä ýüklemek.

• Atabaýa sürteňde ýokmaz garany ýüklän menmi? («Sowet edebiýaty» žurnaly)

seret ýürek ¹

• Ýelli bet adam, ol tüýs gara ýürek. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

• Gara ýürek müňkürler, Berýär maňa her hil at. (B. Kerbabaýew, Poemalar)

Biriniň ýanyndan kowlup gitmek, bir ýerden çykyp gitmek, göterilmek.

• Elli, ätişgir bilen agzyňy gan ýalan ganjyga döndermänkäm, şu taýdan garany saýla, hany gal! -- diýdi. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

Eden günäňi ýuwmak.

• Meniň garamy ýuwmaga, meni hondan bärsi adam edip görkezmäge çalyşýar. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

Gözden ýitmek gorizontda görünmezlik.

• Şageldiniň garsy ýiten dessine, çopan janlandy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

Şor maňlaý, alny gara, işi gaýdan, bagtsyz.

• Bu peti garany öldüren bolaýmaýyn -- diýip gorkdy. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)