dem dem at

Agyz ýa-da burundan öýken arkaly alnyp goýberilýän howa.

  • Onuň gyzgyn demi meniň ýüzüme çawýardy. (M. Ý. Lermontow, Biziň zamanymyzyň gahrymany)

bir dem

Az wagt, az salym, sähelçe wagt, bir salym.

  • Bir dem aýra düşsem onuň ýanyndan, Göwnümiň baharyn garly gyş alýar. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

bir demde

Göz açyp-ýumýança, tiz, häzir, derrew.

  • Şu ýerde näme isleseň aýt, bir demde dagadyp taşlaýyn. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

dem almak

Dynç almak.

  • Olar hem şu ýerde dem alýarlar. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)

dem bermek

  1. Dynjyny bermek, dynç aldyrmak.

    • Şoňa akylyň ýetýän bolsa, ryçagy al-da, burawça dem ber! («Sowet edebiýaty» žurnaly)

  2. Bir zada ýel berip çişirmek.

  3. Gowy bişmek üçin buga goýmak.

    • Çaýçy uly rahatlyk bilen ýag salyp, palawa dem berýärdi. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

deme gelmek

Höwre gelmek (baýtal, eşek hakda).

demi düşüşmek

Birneme ynjalmak, gahary ýatyşmak, köşeşmek.

  • Elbetde, Halnazaryň demi düşüşýänçä, Aýnany bu töwerekde saklap bolmaz. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

  • Artyk, demiň biraz düşüşsin! (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

demi içine dolmak

Asuda dem alyp bilmän, heläk bolmak, kynçylyk çekmek, gyssanmak.

  • Urulýan ýigidiň demi içine doldy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

demi içine sygmazlyk

seret demi-demine sygmazlyk demi-demine sygmazlyk

  • Umsagülüň demi içine sygman, sojap, Halnazara gürrüň bermäge taýynlananda, gapydan gelen Pökgi wala habar bermäge durdy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

demi-demine sygmazlyk

Howlugyp, çalt-çaltdan dem almaklyk.

  • Mübäşir Mämmet eli panusly gelip, demi-demine sygman, samana garady. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

deminden sypmak

Birinden gaçyp gutulyp bilmek, biriniň gahar-gazabyndan gidip bilmek, gutulmak.

  • Çary çamanyň Horezm ülkesindin çykmajagyny, Horezmde bolsa öz deminden sypmajagyny, ol bilýärdi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

demiňi almazlyk

Sesiňi çykarmazlyk, sem bolmaklyk, geplemän oturmaklyk.

demiňi dürsemek

Asuda dem alyp, özüňe gelmek, özüňi rastlamak, normal hala gelmek.

  • Nurjemal demini dürsedi we indi näme etmelidigi barada paýhasly pikirlenmäge durdy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

  • Ukuda basyrganan Wüşi kel hem demini dürsäp, bir käse çaý içip, indi özüni rastlady. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

  • Ýokary geç, otur, demiňi-dagyňy bir dürse ahyry! (A. Durdyýew, Saýlanan eserler)

demiňi sanap ýatmak

Ölüm halynda ýatmak, öljek-öljek halda bolmak, örän agyr syrkawlyk ýagdaýynda bolmak.

  • Ol biçäre demini sanap ýatyr. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

  • Artyk demini sanap ýatanyň Kilwandygyny tanady-da, onuň aryny duşmandan öterek almak niýeti bilen bäşataryny berdeňkä çalyşdy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

iki egniňden dem almak

Agyr syrkawlyk we ş. m. zerarly örän kynlyk bilen dem almak.

  • Iki egniňden dem alýanyn görensoň, Päliniň betligin Aýlar hem bildi. (B. Kerbabaýew, Aýlar)

iň soňky deme çenli

Tä ölýänçä, tä wepat bolýança.

  • Biz iň soňky demimize çenli galany gorarys, emma biziň güýjümiz özüňe mälim. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

şol demde

Şol wagtda, şol pursatda, bada-bat.

  • Ol şol demde gözüni açdy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

  • Aýlaryň kinesi uçdy şol demde. (B. Kerbabaýew, Aýlar)

  • Şa köşgi durşy bilen şol demde aýaga galdy. («Mydam Taýýar» gazeti)

uludan dem almak

Bir zada gynanyp, ahmyr çekip, köp howa sorup dem almak, içiňi çekip dem almak.

  • Türmede! -- diýip, ene uludan demini alyp aýtdy. (M. Gorkiý, Ene)

  • Uludan alynýan demler bug däl-de, ýalyn bolup çykdy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

  • Wepa özleriniň gözel ýaşlyk döwürlerini gözüniň öňüne getirdi we kagyza seretdi-de, uludan demini aldy. (A. Gowşudow, Mähri-Wepa)


Duş gelýän formalary
  • dem-de
  • demde
  • demden
  • demdir
  • deme
  • demem
  • demi
  • demi-de
  • demidir
  • demim
  • demimde
  • demime
  • demimi
  • demimizde
  • demimizden
  • demimize
  • demimizi
  • demin
  • deminde
  • deminden
  • demindenem
  • demine
  • deminem
  • demini
  • demini-de
  • deminiň
  • demiň
  • demiňde
  • demiňden
  • demiňe
  • demiňem
  • demiňi
  • demiňiz
  • demiňizden
  • demiňizi
  • demler
  • demleri
  • demlerine
  • demlerini
  • demleriniň
  • demleriň
  • demli
  • demligi
  • demligim
  • demligime
  • demligimi
  • demligimize
  • demliginden
  • demligine
  • demligini
  • demliginiň
  • demligiň
  • demligiňden
  • demligiňe
  • demlikdir
  • demlisi
  • demmi
  • demsiz