Aşaky we ýokary äň aralygyndaky dil, diş ýerleşýän boşluk.
Agzymda ýekeje diş galmady.
Iki dodagyň uzynlyk aralygy we görnüşi.
Arman, ol gyzyň agzy ullakan.
Girelge, bir zadyň gapysy.
Medeni dynç seýil bagynyň agzy.
Gap-gaçlaryň içine zat guýulýan ýeri, bokurdak.
Çuwalyň agzyny bogmak.
Kömekçi söz rolunda:
Biz seýil bagynyň agzynda duşuşdyk.
Soňuna çekimli sese başlanýan goşulma goşulanda, ikinji bogundaky dar y çekimlisi düşürilip ýazylýar.
Meselem agyz - agzy.
Haýran galmak, geň galyp agzyňy öweltmek, aňkarmak.
Aşyryň şähere gözi düşende, agzy açyldy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Adamlar içlerini çekip, agyzlaryny açdylar. (B. Seýtäkow, Gyz salgydy)
Dine ynanýan garry adamlaryň oraza tutýan wagtlaryndaky agşamlyk edinmekleri.
Gorkyňa gepläp bilmezlik, jyňkyňy çykaryp bilmezlik.
Garaz, indi siziň ýanyňyzda men agzymy açmaly däl-dä. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Birini tersleşdirmek, aralaryna çöp atmak, ara bozmak, agzybirligi bozmak.
Onuň ähli işi, bütin ünsi göreniň aýagyndan arza ýazmak, agyz alartmak. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Obanyň agzyny alartjak bolýan Serdar köri oba pisleýär. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)
Agzalalygy taşlamak, biri-biriňe gulak salmak, bir maksat tutmak; dil düwüşmek, dilleşmek, dostlaşmak.
Biri bilen deň sanaşmak, biri bilen sene-mene edişip durmak.
Seniň ýaly näkes, binamyslar bilen agzymy deňeşdirip oturmaga hem men namys edýärin! -- diýip, Ýelli hemle urdy. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)
Öwnüp gürlemek, ulaldyp gürrüň etmek.
Bu ýerde biziň agyz dolduryp aýdar ýaly şeýle bir uly hyzmatymyz ýok-la! («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Suwsamak, suwsuzlykdan dodaklaryň guramak.
Uzak ýoldan gelenleriň agyzlary kepäp gidipdir.
Dişlemek, ýarmak.
Ala ganjyk ok ýaly zabyrdap geldi-de, ýabynyň guýrugyndan gabyr-gubur edip agyz saldy. (A. Durdiýew, Saýlanan eserler)
Iýmite emenip ýuwdunmak, gultunmak.
Içimlik suw, içilýän suw.
Süýji zat dadyrmak, tamşandyrmak.
Gowulyk ýa-da erbetlik taýdan özüňi belli etmek, kimdigiňi bildirmek.
Ol eýýäm agzyny tanadypdyr.
Iýip, dadyp galmak; dişlemek.
Biderek, amala aşmajak söz aýtmak.
Bir gürrüňi aýtmak, gürrüň edip bermek.
Artygyň bugdaý içindäki başyndan geçen oýlar ýadyna düşüp, agzyny ýarmaga dili barmady. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Sen, gyrnak, eşitmedim diýme, mundan soň bir ýerde agzyňy ýaraýsaň, demiň bilen hasaplaşmaly bolarsyň. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Gürrüň ýaýramak, il arasyna gürrüň bolmak.
«Agyz-agyzdan ýel alar» diýen ýaly, bu gürrüň bütin mekdebe ýaýrady. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
«Agyz-agyzdan ýel alar» diýen ýaly, bu waka barada her kim her hili gürrüň edýär. (N. Pomma, Eserler Ýygyndysy)
seret aş
Il arasynda gürrüňiň edilmek, adyň çykmak.
Aýakda bolandan, agyzda bol. (nakyl)
Köpi görmedik, entek bişişmedik, tejribesiz, ýaş.
Syr açmak, syr bildirmek.
Bilipsiň, eje! -- diýip, Hangeldi birden agzyndan sypdyranyny duşman galdy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Hapa, sögünç, paýyş söz.
Onuň aýdanlaryny agza alar ýaly däl.
Baryp ýatan ajy, ýaramaz tagamly.
Geň galmak.
Bütin oba onuň agzyna aňkardy.
seret agza garamak agza garamak
Ol işgärleriň hemmesini agzyna bakdyrdy.
Biriniň erbetligi hakda il arasynda gürrüň ýaýramak, abraýy gaçmak.
Biriniň diýeni boýunça hereket etmek, biriniň diýeninden çykmazlyk.
Enem-de, atam-da agzyna garap otyr.
Müňläp adam onuň agzyna garaýardy, ol-da şonuň meýline görä hereket edýärdi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Mary ýaşulylary Nyýazbegiň agzyna garadylar. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Näme diýýäniňi seljermän gürrüň etmek, ýaňramak, samahyllamak.
Agza gelenini otlap ýörseň, seniň abraýyň bolmaz.
seret agza gelenini otlamak agza gelenini otlamak
Be, şeýle diýsene, biz onuň ýanynda her haýsymyz bir zat diýip, agzymyza geleninem-ä urduk. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)
Gödek, ýaramaz söz eşitmek.
Biriniň aýdan sözlerine göwnüýetmezçilik etmek, biriniň sözlerini ýoýup aýtmak, biriniň diýenini gaýtalamak.
Oňat ýaşap başlamak, mätäçlikden çykmak.
Ataň pahyryň ýaşlygy bir köne güpbiniň içinde geçdi. Agzy ýaňy aşa ýetende bolsa, bizi ýeke goýup gitdi. (Sowet edebiýaty» žurnaly)
Oturan ýeriňden hemme zady aňsat etmek, bir işi ýerine ýetirmek barada öňünden ýerliksiz gürlemek.
Ony gepletseň, agzy bilen ak guş alýar.
Aş saýlaýan, göwreli.
Bir iş edip çürkenmek, kösenmek, bir zatdan aldanmak.
Tapan gürrüňiniň hem içiniň tutarygy bolmansoň almady. Çünki içi tutaryksyz gürrüňden bir näçe gezek agzy bişipdi. (A. Durdyýew, Saýlanan eserler)
Süýtde agzy bişen, suwy üfläp içer. (nakyl)
Içinde gep ýatmaýan, biderek gürrüň edýän, ýaňra.
Özüň hem eşidýäň köpelýär myş-myş, Galyň agzy boşlar «ýetmezi barmyş». («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Häli-şindi iýip durmaklyk, iýermenlik.
Onuň agzy dek duranok, häli-şindi gäwüşäp ýör;.
Ýaňralyk, nakgylyk.
Agzy açyk, özüni oňarmaýan, pöwhe.
Bat bilen ýüzin ýykylmak.
Köp gepleýän, ýaňra.
Geplemezek, gürlemezek.
Edil agzyňyz mumly ýaly dymyşyp oturýarsyňyz. (A. Gowşudow, Powestler we hekaýalar)
Ýok, Potdy ikimiziň ýanymyzda diliniň keýpini näçe görse görer, emma başga ýerde ol barada onuň agzy mumly ýalydyr. (B. Kerbabaýew, Aýsoltan)
Hapa, erbet söz aýdýan.
Onuň agzy paýyş, çekinmäni bilenok.
seret agyz kepemek agyz kepemek
Bir gürrüňi, wakany bolşundan beter çişirip, ulaldyp, ýalan-ýaşryk goşup aýdýan.
Dil ýetirmekden saklanmak, bir zat dogruda geplemezlik.
Il agzyn ýygyp bolmaz, çelek agzyn-bogup. (nakyl)
Agzymyň içi tup-turşy, agzyma zäk atylan ýaly.
Syr duýdurmaýan, syr saklaýan, syr bermezek.
Ol oglan örän agzyna bekdir.
Iýdirmek, naharlamak.
Erbet käýemek, sögmek.
Ol Merede agzyna gelenini diýdi.
Baryp ýatan ýaňra.
Ýeri how, agzyňa it daňlan ýaly uwlap gelmesene, sen uwlamasaň hem hemme kişi gitjegini bilýär. («Türkmen pýesalary»)
seret agzyna bek agzyna bek
Aýtjak gepini aýdyp bermek, öwretmek.
Gurak salmazlyk, diýenini etmezlik, boýun egmezlik.
Birine kömek etmek, horluk çekýäne ýardam etmek.
Joşgunly gürlemek, düwlemek.
Sözüni bölmek, aýtjagyny aýtmak, öňürtmek.
Ol gürrüň edip oturana ýol bermän, onuň aýtjaklaryny agzyndan alýardy.
Bir zat hakda maglumat almak üçin birini gürletmek, gepletmek.
Onuň agzyndan gep almak kyn.
Manyly, akylly sözlemek.
Geplände agzyndan gül ysy gelýär.
seret agzyndan almak agzyndan almak
Aýdylýan zatlary ýekän bellemek, ýadyňda saklamak.
Ol atasynyň her bir sözüni agzyndan kakyp alyp, öz kalbynda ýerleşdirýärdi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Ýakymsyz söz aýdyp, biriniň göwnüne degmek, birini gaty ynjatmak.
Wah, nähak ýere onuň agzyny ajatdylar.
Pikirini biljek bolup, sorap görmek, soraşdyrmak.
Sadap baý tanyş-bilişden, dostdan-ýardan gelinlik sorady, onuň-munuň agzyny ysgady. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Diýýänini bilmezlik, jogapkärsizlik bilen gürlemeklik, bolgusyz ýaňramaklyk.
Biz-ä onsoň bu adamyň agzynyň aýdanyny gulagy eşidenok eken diýip düşündik. («Tokmak» žurnaly)
Syr saklap bilmeýän, ýaňra.
Sen oňa bu barada aýtma, ol agzynyň eýesi däl ahyry!
Bir zatdan lezzet almak, hezil edinmek, gönenmek, bir zatdan peýda görmek.
Senden meniň agzym tagam tapdy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Iýmesiz zady iýmek, berhiz saklap bilmezlik.
Syrkaw hiç agzyna buýrup bilenok.
Diýmesiz zady diýmeklik, ýaňralyk etmeklik.
Özüňe erk edip bilmek, bir zady aýtmakdan saklanmagy başarmak.
Ýaltalyk etmek, özüňi oňarmazlyk, lellim bolmak.
Seniň diýýäniň şol agzyna siňek gonduryp ýörenmi?!
Sesiňi çykarman oturmak, geplemän dymyp oturmak.
Erbet, şum habar aýdana ýüzlenip, «beýle söz aýtma, goýaweri» diýen manyny berýän aňlatma.
Gepleme, lal bol, sem bol!
Äşebibi barada bolsa agzyňy hem açma. («Sowet edebiýaty» žurnaly)
Bar hem bolsa ýok diýip taklap oturmak; mysapyrsyramak.
Sary mirap, sen agzyňy gury çöp bilen çalmasa-na! (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Aşyr, sen, hanym, meselem, agzyňy gury çöp bilen çalýarsyň. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)
Gowy arzuwda bolmak, döwletli gürrüň etmek, gowa ýorup geplemek.
Sen ýöne agzyňy haýyr aç-da, aýtjak sözüňi bilip geple! (B. Kerbabaew, Aýgytly ädim)
Paýyş söz aýtmak.
Diliňi saklamak, sözlemegi, geplemegi goýmak (köplenç ýerliksiz gürrüň hakda).
Diňe bir adamyň ýolbaşçylygynda bolmak, şonuň aýdanyny etmek.
seret söz
Men saňa bir-iki agyz söz aýtmaga geldim.
Agzy kiçijik.
seret söz
seret ýürek
Ýüregim agzymdan çykyp barýar.